Du holde Kunst - over de liedkunst
Bewerking van een detail van het manuscript van 'An die Musik' met de woorden 'Du holde Kunst' in het handschrift van Schubert
Thomas Oliemans, bariton, Malcolm Martineau, piano
Gehoord: Concertgebouw kleine zaal, 15 juli 2013
Oliemans keek strak naar een punt achter in de zaal. Zijn gezicht had een volkomen andere uitdrukking dan een week eerder bij Die Schöne Müllerin: geen spoor van een glimlach of van naïviteit maar uitsluitend loodzware ernst. Martineau zette met op een niet te snel tempo en benadrukte voorzichtig de naar beneden gaande melodielijn.
Oliemans begon fraai en gaf aan het woord ‘aus’ (fremd zieh ich wieder aus) net een accent dat deze overbekende frase iets origineels, maar ook iets emotioneels meegaf. Bij das Mädchen sprach von Liebe, die Mutter gar von Eh’ zong hij Eh(e) zachter, dus niet zoals Holl (zie hier) met de nadruk op gar. Ook in Der Weg gehüllt in Schnee leek de nadruk op het verlangen en de treurigheid te liggen, niet op de boosheid. In de laatste strofe was er geen overdreven sentimenteel verlangen, maar al evenmin boosheid.
De inleiding tot Die Wetterfahne begon Martineau met een vrij snel tempo en met een redelijk volume, dat hij ook handhaafde tot het eind van die inleiding. Oliemans begon verrassend zacht en maakte Haus nog zachter en trok de frase mooi door tot (pfiff den armen Flüchtling) aus, waarbij hij in een indrukwekkend forte eindigde. Hij zong het lied ook verder dramatisch en door het hoge tempo werkte dat heel goed. De snelle loopjes auf(-gestecktes Schild) en eine (reiche Braut) zong hij zeer goed zonder merkbaar volume terug te nemen, wat de boosheid van de protagonist goed weergaf. Toch was het een boosheid die ergens nog iets van hoop in zich droeg, hij had kennelijk nog niet helemaal afscheid van de geliefde genomen.
Ook bij Gefrorne Tränen was er een indrukwekkend volume aan het eind, maar anders dan bij de Schöne Müllerin hier en daar, paste dat zeer goed in het verhaal. Erstarrung werd door Martineau vrij snel gespeeld en door de goed uitgevoerde accenten op de bastriolen werd de onrust ervan goed weergegeven. Het hoge tempo en de hoge tessitura (een halve noot hoger dan de meestal gebruikte Peters-uitgave voor bariton) gaven Oliemans de kans deze onrust en de erachter liggende wanhoop goed uit te drukken. Het schweigen in wenn meine Schmerzen schweigen zong hij niet zoals velen zacht, maar dat is op zich heel goed te verdedigen.
Der Lindenbaum werd in de pianoinleiding vrij snel gespeeld, maar Martineau nam het tempo sterk terug voordat Oliemans begon. Deze begon vrij neutraal, maar niet zonder warmte en gevoel. Die kalten Winde was vrij indrukwekkend, alhoewel Oliemans eventjes door de Steinway werd overvleugeld. Opvallend hoe hard het eerste du fändest Ruhe dort was (vooral in het pianoakkoord op dort). Hier dus geen verlangen of verlokking, maar dreiging maar nu door het grote volume (Holl bereikte eerder hetzelfde effect juist door zacht te zingen, zie hier.)
In Wasserflut begon Oliemans het tweede deel heel zacht, maar hield daar al snel niet meer aan vast. Aan het eind was fühlst du meine Tränen glühen al heel zacht, net als het eerste da ist meiner liebsten Haus, het tweede was gewoon forte. Anders dan gebruikelijk, maar niet zonder effect. Auf dem Flusse zong hij in bariton-ligging waarbij ook de g aan het einde niet schuwde (in de partituur staat een lager alternatief) wat zeker bijdroeg aan de emotionele werking ervan. Het zachte wie still bist du geworden, gold overigens niet alleen voor de rivier maar ook voor het publiek, dat al na een paar liederen in de ban van deze treurige geschiedenis geraak was.
Bij Rückblick was het begin door het hoge tempo indrukwekkend. Het middendeel dat begint met wie anders hast du mich empfangen had misschien iets zachter en zelfs langzamer kunnen zijn, maar niettemin was het fraai en de boodschap kwam goed over. Bij Irrlicht was vooral de ironie zeer goed weergegeven. De zeer zacht gezongen f op auch aan het einde was ook erg fraai. In Rast is de vermoeidheid van de protagonist bijna te voelen en duikt voor het eerst duidelijk hoorbare boosheid op.
Frühlingstraum begint bij Oliemans niet zo treurig als bij Holl, maar zeker niet vrolijk. Indrukwekkend de vele zachte plaatsen in dit lied, zeker in contrast met de forti. In het laatste wann halt ich mein Liebchen im Arm klinkt nog iets door van hoop, die door het laatste akkoord van Martineau ruw (maar terecht) verstoord wordt. Einsamkeit – het laatste lied in de eerste versie van de Winterreise – zingt Oliemans in basligging, wat hier wel goed werkt, omdat het dat lied treuriger en krachtiger maakt. Martineau neemt geen lange pauze tussen Einsamkeit en Die Post en kiest voor dat laatste lied ook een zeer snel tempo.
Thomas Oliemans, foto: Marco Borggreve
Bij Die Post heb je twee perspectieven. Aan de ene kant is er het verlangen van de hoofdpersoon, gepersonifieerd door het hart dat tegen beter weten in ernaar verlangt een brief te ontvangen van de geliefde. Aan het andere kant is er de persoon die een beetje ironisch en geïrriteerd tegen het hart spreekt, bijna als het geweten van de protagonist dat hem tegen het ongeluk probeert te beschermen. Aan de zanger biedt dat drie mogelijkheden: het benadrukken van de zienswijze van het hart, het benadrukken van die van de commentator, of van het afwisselende benadrukken van allebei de zienswijzen. Het snelle tempo benadrukte meer de irritatie van de commentator, ook al omdat Oliemans en Martineau in het middeldeel het tempo en volume niet echt veranderden. In deze uitvoering van de Winterreise werkt het heel goed, ook al omdat de uitvoering van het lied ervoor en erna qua sfeer erbij passen.
In Der graue Kopf is vooral maar niet alleen door dass mir’s vor meiner Jugend graut erg indrukwekkend. De iets lagere ligging die Oliemans hier koos, past wel bij de sfeer van het lied. In Die Krähe zijn de Oliemans’ forti en is de nabootsing van de vlucht van de kraai door Martineau erg fraai. In Letzte Hoffnung geldt dat ook weer voor Martineau. Bij Oliemans is opvallend hoe hard hij het tweede wein’ zingt: hier is nog geen sprake van aanvaarding maar nog steeds van opstandigheid.
Geheel in lijn daarmee is er in Im Dorfe ook geen sprake van mededogen met het lot van de slapende mensen in het dorpen en hun vervlogen dromen. Martineau werkt daar goed in mee door het loopje dat onder meer de blaffende honden moet voorstellen pas in het tweede deel op zijn
hardst te spelen.
Bij Der stürmische Morgen zette Martineau het publiek even op het verkeerde been door dit lied traag te beginnen. De laatste anderhalve maat speelt hij dan weer extreem snel. De inleiding van Martineau riep even het beeld op van de plotseling uit elkaar scheurende wolken. Oliemans antwoordt met een redelijk snel tempo dat er een beetje tussenin ligt en een verder indrukwekkende uitvoering.
Iedereen luistert geboeid toe, terwijl Oliemans zijn eenzame reis voltooit. Bij de laatste liederen is het publiek het meest geboeid, zoals steeds bij een goede uitvoering. Das Wirtshaus getuigde van een schrijnend doodsverlangen, Muth van opstandigheid, een gedachte die in Die Nebensonnen nog verder uitgewerkt wordt in de wens afscheid te nemen van het geloof om in het laatste lied dan uiteindelijk bij de dood te eindigen.
Oliemans zingt Der Leiermann met aarzelende stem, variërend tussen halve stem en hele stem, in het ritme van de draailier en van de wankelende lierdraaier. De tweede strofe is vreemd genoeg iets lyrischer en met meer mededogen voor de oude man. Het eind zingt Oliemans vrij hard, bijna met iets te weinig gevoel. De laatste noot is bijna een messa di voce: hij begin mf, gaat tot f en neemt de stem dan terug tot hij bijna onhoorbaar is. In dat laatste pianissimo wordt het toch heel onverwacht ontroerend. Het was een fraai slot van een heel mooie, ontroerende Winterreise die vooral opviel doordat het een consequente uitvoering was met één interpretatieve lijn van begin tot einde.
(Dré de Man)
Gebruikt u Google Chrome? Vink dan in instellingen (eerst klikken op drie streepjes helemaal rechts) netwerkacties voorspellen om de laadprestaties van pagina's te verbeteren uit, anders ziet u oude pagina's, niet alleen op deze site trouwens :(
Terug naar de actuele beginpagina
Kelly God: freudsam und leidsam
Angelika Kirchschlager subtiel en
temperamentvol
Hoog niveau bij International Student LiedDuo Competition
Vijftig tinten goud:
Händel-aria's door Kirchschlager
Authentieke Frauenliebe und -leben
Hugo Wolf en de Vrienden van het Lied
Winterreise Christoph Prégardien 10/2/2013 Amsterdam
Interview Christoph Prégardien
Onderkoelde dramatiek en 'heiteres Behagen' bij Persson
Vuurwerk bij Nieuwjaarsconcert IVC
Finleys onterechte angst voor Die schöne Müllerin
foto: Nikolaus Karlinsky
Interview Kirchschlager Duits/Deutsch
Interview Kirchschlager wörtlich Duits/Deutsch
Nederlands & English volgt/follows
Kirchschlagers 'bess'res ich'(recensie)
Mojca Erdmann:
Meine Ruh' ist hin
(recensie)
Robert Holl & Rudolph Janssen:
Im Lied das tiefe Leid
(recensie)
foto: Marco Borgreve
Aan het einde van de dromen (recensie)
Interview Angelika Kirchschlager Nederlands / Interview Peter Schreier / Wolfgang Holzmaier over Fritz Wunderlich
De kwellingen van Bostridge (recensie)
Verslag masterclasses Meinard Kraak en Peter Schreier en recital Miricioiu/Leiferkus
Verslag masterclass Nelly Miricioiu
Wunderlich's fair Maids / De drie schöne Müllerinnen van Wunderlich (Engels)
Ade, ich geh nach Haus
(acht tenoren sturen de schöne Müllerin naar huis)
Over het Duitse van de Romantiek
Pictures IVC 2012: 1, 2, 3, 4, 5
Links:
http://www.schubert.nl/
www.vvhl.nl
http://www.hampsong.org/
http://www.internationalvocalcompetition.com/nl
Over Du holde Kunst:
Du holde Kunst is een nieuwe site over de liedkunst, vocalisten en aanverwante zaken. Hij is voortgekomen uit een concertaankondiging van dezelfde naam. De inhoud varieert van verklarende teksten tot recensies en aankondiging van concerten. Op dit moment is het nog een privé-initiatief van Dré de Man, maar er zijn besprekingen met andere medewerkers en organisaties gaande. Copyright alle teksten en foto's, tenzij anders vermeld: Dré de Man. Aankondigingen en dergelijke graag naar dre@duholdekunst.com
Concertrecensies - CD-recensies - Masterclassbesprekingen - Interviews - Concertagenda - Masterclassagenda - Audio, HiFi en gadgets - Componisten - Werken - Links - Over de liedkunst - Over het Duitse van de romantiek - Over romantiek en ironie - Over deze site - Reizen en cursussen - Zangers - Pianisten - Zangdocenten
(Dit menu wordt in de loop van de komende weken geheel functioneel, ook de rechterkolom wordt aangepast)
Du holde Kunst is een nieuwe site over de liedkunst, vocalisten en aanverwante zaken. Op dit moment is het nog een privé-initiatief van Dré de Man maar besprekingen met partners zijn in een vergevorderd stadium. Concertaankondigingen, medelingen en advertentieverzoeken en dergelijke graag naar dre@duholdekunst.com